مفاهیم روانشناسی محیط: قرارگاه رفتاری

قرارگاه رفتاری

قرارگاه رفتاری به معنای الگوی رفتاری پایدار در مکان، حاصل تعامل محیط و انسان در دوره زمانی متناوب میباشد. انسان موجودی جدا از پیرامون خود نیست و در هر لحظه با آن ارتباط دارد. از این رو در هرلحظه از محیط تاثیر میپذیرد و به صورت متقابل بر آن تاثیر میگذارد. در این میان ویژگی های محیط بر الگوهای رفتاری تاثیر بسزایی دارد.

عنصری تحلیل کننده برای تشریح کارکردهای « مکان- رفتار » قرارگاه رفتاری و یا یک اصلی فضاها به کار گرفته میشود. قرارگاه رفتاری مفهومی است که برای اولین بار به وسیله برای تجزیه و « روانشناسی رشد » راجر بارکر و همکارانش ( 1960 ) در راستای پژوهش در تحلیل محیط اجتماعی و روانشناختی کالبدی کودکان ابداع گردید . رفتار افراد در قرارگاه رفتاری علاوه بر ویژگیهای فردی، تابعی از ابعاد فیزیکی محیطی و رفتار جمعی است . یک قرارگاه رفتاری یک واحد کوچک اجتماعی است که از تلفیق پایدار یک فعالیت و یک مکان بگونه ای حاصل میآید تا در فرایندی منظم بتواند عملکردهای ضروری آن محیط رفتاری را برآورده سازد.*

* فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری

پیشنهادی برای دروس اختیاری ارشد معماری

یکی از دروس جذاب اختیاری در مقطع کارشناسی ارشد درس روانشناسی محیط است که به حوزه ی روانشناسی در معماری/طراحی معماری و بررسی تاثیر رفتارها و کنش ها و واکنش های مخاطبان یک اثر معماری می پردازد. مبحث روانشناسی محیط به نسبت سایر مباحث معماری یک حیطه ی جدید در این حوزه محسوب می شود که خصوصا بعد از مطالعات حوزه ی معماری مدرن و پس از مدرن و از نیمه های دهه ی هفتاد میلادی شکل جدی تری به خود گرفت و حول موضوعاتی چون روانشناسی، علوم اعصاب و رفتارشناسی به کنکاش پرداخت و عرصه های جدیدی را در سلسله مباحثات معماری پیشنهاد کرد.

تلفیق طراحی معماری و یا به بیان بهتر در نظر گرفتن نیازهای مخاطبان در زمینه ی روانشناسی با تکیه بر یافته های نوین انسان شناسی و روانشناسی از آنجا که به نسبت دانشی نوین محسوب می شود که هنوز دریچه های بسیاری از آن به روی محققان ناگشوده باقی مانده است می تواند در هر چه جذاب تر کردن روش های نوین طراحی برای معماران و دانشجویان معماری کارآمد باشد.

تراکم یا ازدحام

در روانشناسی محیط تفاوت معناداری میان واژه های ازدحام و تراکم وجود دارد. در صورتیکه در زبان فارسی و در زبان عمومی معمولا این دو واژه به جای یکدیگر نیز مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع تعریفی که در روانشناسی محیط از تراکم جمعیت در یک محیط می شود عبارت است از همان تعریف معمول از حضور تعداد زیادی افراد در یک محیط با یک فضای مشخص. اما در رابطه با ازدحام لزوما تراکم مورد بحث نیست و می توان فضای غیرمتراکم ولی دارای ازدحام را تعریف کرد. در حقیقت منظور از ازدحام در این بحث خاص عبارت است از احساس آزردگی، ناراحتی، مزاحمت و موارد اینچنینی که هم در یک محیط متراکم و هم در یک محیط غیرمتراکم قابل اتفاق یا احساس است.